Η σημασία της Ουτοπίας

  Τί είναι η ουτοπία ,πώς σχετίζεται με την κοινωνία και γιατί αξίζει κανείς να ασχοληθεί με αυτές;

  Η ουτοπία σαν λέξη έχει συνδεθεί με το εξωπραγματικό και το ανέφικτο όπως δηλώνει και ο Μάμφορντ ,με βάσει τον οποίο θα αναλύσω το φαινόμενο ,στις πρώτες σελίδες του βιβλίου του “Η ιστορία των Ουτοπιών”.Ανεξάρτητα όμως με την σημασιολογική χροιά της λέξης ,η ουτοπία επιδρά στην κοινωνία με τρόπο μοναδικό ,αν αναλογιστεί κανείς το ανεκπλήρωτο που εμπεριέχει ως έννοια.

  Η ουτοπία λοιπόν χωρίζονται σε δυο είδη , είναι οι μεν “ουτοπίες φυγής” ,ένα “ψευδοπεριβάλλον ,όπως χαρακτηρίζεται από τον Μάμφορντ ,που έχει ως σκοπό να αποτελέσει “καταφύγιο” από τις δυσκολίες της πραγματικότητας ,μια ατομική υπόθεση , που ο ίδιος θεωρεί πρωτόγονο είδος σκέψης με επιθυμίες χωρίς περιοριστικές προϋποθέσεις και επικίνδυνη την παραμονή σε μια τέτοια ,καθώς χάνεται η δυνατότητα να αντιμετωπίζουμε τα προβλήματα (μαγεμένο νησί) ,άρα και ανάξια να ασχοληθεί κανείς με αυτές.Και δε, οι “ουτοπίες ανασυγκρότησης” ,με προϋποθέσεις για μελλοντική χρήση (κοινωνία του αύριο) και ανάγκες που αποβλέπουν στη λύση προβλημάτων της πραγματικότητας ,άρα αξίζει να μελετηθούν.

   Πρώτη ουτοπία θεωρείται η “Πολιτεία” του Πλάτωνα ,μια ιδανική κοινωνία με ισότητα, δικαιοσύνη, αλληλεγγύη ,ειλικρίνεια και τιμιότητα με τον Τόμας Μωρ να ακολουθεί κάποιους αιώνες μετά με την ομώνυμη “Ουτοπία” ,στα χνάρια του Πλάτωνα.Ακολουθούν κ' άλλοι ουτοπικοί ,όπως ο Γιόχαν Βαλεντίν Ανδρέε με το παράδειγμα της Χριστιανούπολης ,ο Μπαίηκον και ο Καμπανέλα ,ο Ετιέν Καμπέ , ο Εντουαρντ Μπέλαμυ , ο Ουίλιαμ Μόρις , ο Γ.Χ Χάντσον και ο Χ.Τζ Ουέλς κ.ά.

   Απόρροια όλων των παραπάνω είναι πως “οι άνθρωποι ζουν σε νεωτερικό περιβάλλον και κουβαλούν στο μυαλό τους ένα παράξενο συνεταιρισμένο σύνολο πνευματικών υπολειμμάτων από σχεδόν όλες τις άλλες εποχές”(Μάμφορντ).

  Εν συνεχεία θα πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ,πως η ουτοπία είναι βασική αρχή της κάθε προόδου.Πάνω στα πρότυπα του Πλάτωνα και των “Φιλοσόφων-Βασιλειάδων” ,τα οποία προτείνει στην “Πολιτεία” και δεν έπεισαν τον σύγχρονο άνθρωπο ,δημιουργήθηκαν νέες δυστοπίες.

   Η πτώση της Σοβιετικής Ένωσης (ΕΣΣΔ) το 1992 και την ιδανική κοινωνία του κομμουνισμού να καταρρέει, είχε ως αποτέλεσμα να εμπνεύσει το αντιουτοπικό ρεύμα.Ο Φουριέ ,ωστόσο στη δική του ουτοπία κήρυξε ,ότι “αποτέλεσμα της απομόνωσης είναι χάσματα στην “έλξη” και τη “λειτουργία που θα κατατέμνονται από νηνεμίες παθών”.Το να μη σκέφτεται κάποιος την ουτοπία ,σημαίνει πως συμφωνεί με την κυρίαρχη τάξη πραγμάτων.

  Κυρίως οι νέοι άνθρωποι με νέες σκέψεις ,ρηξικέλευθες ιδέες και προοπτικές ,συμβάλουν έστω και σε μία νοητή ουτοπία.Η παγίδα είναι πως βλέπουμε το μέλλον θέλοντας να το αλλάξουμε αλλά όταν επιτευχθούν αυτές οι αλλαγές ,γινόμαστε αρνητικοί σε νέες ,που διαδέχονται και απειλούν την τάξη πραγμάτων που δημιούργησαν οι “δικές” μας.

Και αν η ιδέα της ουτοπίας υπάρξει ,απ'ο την άπληστη φύση μας δεν θα γυρεύουμε νέες ουτοπίες;

Ο Σωκράτης είπε πως η ευδαιμονία είναι στη φύση του ανθρώπου και το “ευ ζην” ,με τον Μάμφορντ ,λογικά να διερωτάται ,γιατί να μην μπορεί να αλλάξει η φύση της ανθρωπότητας; Επικαλούμενος τη βιολογία συνεχίζει αναφέροντας “δεν υπάρχει εμφανής επιστημονικός λόγος γιατί να μην επιλεγούν και να μην τονιστούν ορισμένα στοιχεία τής ανθρώπινης φύσης ,ή γιατί ορισμένα άλλα να μην χάσουν την σημασία τους και να μην εξαφανιστούν”.

Η ουτοπία αν και προσπαθεί να εγκαθιδρύσει έναν ρασιοναλισμό ,εμπεριέχει το ρομαντισμό ,αφού μιλώντας για ουτοπίες κοιτάμε πίσω στους ουτοπικούς του 20ού αιώνα και πολύ πιο πίσω μέχρι των Πλάτωνα.